روز 13 آبان که در تقویم نظام
مقدس جمهوری اسلامی ایران به عنوان روز مبارزه با استکبار جهانی نام‌گذاری
شده یادآور سه واقعه مهم در تاریخ معاصر ایران است که در سه دوره مختلف رخ
داده و به همین دلیل این روز را در تاریخ کشور به عنوان روزی به یادماندنی
به ثبت رسانده است. تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه در 13 آبان 1343، 13
آبان 1357 که روز دانش‌آموز نام گرفت و تسخیر لانه جاسوسی در 13 آبان 1358
عنوان این سه واقعه تاریخی است که نمی‌توان هیچ یک را از نظر اهمیت نسبت به
دیگری اولی تر دانست چرا که هر کدام در دوره وقوع تاثیر گذاری خاص خود را
داشته و شرایط را به نحوی تغییر داده‌اند.
تبعید امام خمینی به ترکیه 13 آبان 1343
کاپیتولاسیون یا حق قضاوت
کنسولی حقی است که به اتباع بیگانه داده میشود و آنها را ازشمول قوانین
کشور مصون ومستثنی می‌کند؛ درواقع در صورت ارتکاب جرم در خاک کشور، دولت
میزبان حق محاکمه آن مجرم را ندارد. کاپیتولاسیون
ریشه در استعمار دارد و کشورهای استعمارگر این قانون را به کشورهای ضعیف
تحت سلطه تحمیل می‌کردند؛ کاپیتولاسیون درایران طی معاهده ترکمانچای برای
اتباع روسیه به رسمیت شناخته شد و پس ازآن برخی کشورهای استعمارگر دیگر،
این امتیاز نامشروع را بعلت ضعف حکومت های قاجاریه کسب کردند؛ اما،
کاپیتولاسیون در سال 1306، تحت فشار افکار عمومی و فضای حاکم بر روابط
بین‌الملل پس از جنگ اول جهانی لغو گردید. هنوز بیش از 3 دهه از الغای
کاپیتولاسیون نمی‌گذشت که محمدرضا پهلوی احیاگر مجدد آن شد. کابینه اسدالله
علم در سیزدهم مهر سال 1342، به دستور شاه، پیشنهاد آمریکا مبنی‌بر اعطای
مصونیت قضایی به اتباع آمریکایی را به صورت یک لایحه قانونی در هیأت دولت
تصویب کرد. چندی بعد این خبر به حضرت امام رسید و
ایشان را به خروش و فریاد واداشت به طوری که در4 آبان 1343 ایشان طی نطقی
تاریخی به رسوایی این اقدام ننگین پرداختند. فرازهایی
از سخنرانی ایشان چنین بود: « ... دولت با کمال وقاحت از این امر ننگین
طرفداری کرد، ملت ایران را از سگ‌های آمریکایی پست‌تر کردند. اگر
چنانچه کسی یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست از او میکنند؛ اگر
شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست میکنند و اگر چنانچه یک
آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگترین
مقام ایران را زیر بگیرد، هیچ کس حق تعرض ندارد...». رژیم که در طول دو
سالی که امام قیام کرده بودند، نتوانسته بود با هیچ شیوه‌ای، ایشان را آرام
کند، تنها یک راه پیش پای خود می‌دید و آن تبعید امام بود. در
شب 13 آبان 1343، صدها کماندو به همراه مزدوران ساواک به منزل امام در قم
حمله‌ور شدند ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کردند و سپس با یک هواپیمای
نظامی ایشان را به ترکیه تبعید کردند. این سرآغار هجرتی بود که 14 سال بعد
پیروزی انقلاب اسلامی را به بار آورد.
